Deltaplan biedt kansen voor Noordelijk Nederland

De analyse die Decisio deed van de maatschappelijke effecten van het Deltaplan Noordelijk Nederland levert waardevolle informatie voor de besluitvorming

Het Rijk werkt samen met noordelijke provincies en steden aan het Deltaplan Noordelijk Nederland. Ambitie is om een betere bereikbaarheid van de regio te combineren met een passende ruimtelijke ontwikkeling van wonen en werken. Decisio onderzocht samen met TwynstraGudde, Sweco, MUST en MOVE Mobility de ‘brede’ maatschappelijke effecten van het Deltaplan waaruit zinvolle zaken naar voren kwamen voor de discussie over de toekomst van Noord-Nederland.

Deltaplan Noordelijk Nederland

Met het Deltaplan Noordelijk Nederland werken de provincies Groningen, Fryslân, Drenthe en Flevoland en de gemeenten Assen, Emmen, Groningen en Leeuwarden aan majeure opgaven op het terrein van woningbouw, energietransitie en klimaatverandering. Het Deltaplan speelt daarbij in op specifieke opgaven voor het Noorden zoals de overspannen woningmarkt in Groningen-Stad en de problemen in de krimpgebieden waar bewoners en bedrijven wegtrekken en het voorzieningenniveau achteruit gaat.

Bouwstenen: woningen en spoorverbindingen

Centrale elementen van het Deltaplan zijn de bouw van 220 duizend extra nieuwe woningen – bovenop de ‘autonome’ groei van 100 duizend woningen – en de  realisatie dan wel verbetering van een aantal spoorwegverbindingen:

• Lelylijn: een nieuwe snelle verbinding van de Randstad via Lelystad naar Groningen en Leeuwarden. De Lelylijn is ook opgenomen in het regeerakkoord.
• Nedersaksenlijn: versterking van de relatie Groningen-Drenthe-Twente via de opbouw van een spoornetwerk tussen Emmen en Veendam.
• Opwaardering bestaande spoorverbindingen via Zwolle naar Groningen, Leeuwarden en Emmen.

Brede welvaart en MKBA

Decisio en haar partners in dit onderzoek verkenden de brede welvaartseffecten van een betere verbondenheid van noordelijk Nederland met de rest van stedelijk Nederland, in het bijzonder de Randstad. De ruimtelijke mogelijkheden voor gebiedsontwikkeling zijn verkend, de knoop- en plaatswaarden geanalyseerd en de effecten van een verbeterde bereikbaarheid en agglomeratievoordelen onderzocht. Decisio deed de projectleiding en verzorgde een groot deel van de analyse van de maatschappelijke kosten en baten en van de brede welvaartseffecten.

Een nieuw breed welvaartsperspectief

Het onderzoek laat zien dat het Deltaplan Noordelijk Nederland de noordelijke provincies mogelijkheden biedt om (nog) meer en beter dan nu een rol te spelen in de Nederlandse economie en samenleving. Dit vertaalt zich in een hogere materiële welvaart door een aantrekkelijker vestigingsklimaat en verbeterde verbindingen met de rest van Nederland. Keerzijde is dat de extra infrastructuur, gebiedsontwikkeling en economische activiteit hun weerslag hebben op het milieu in Noord-Nederland. De effecten van het Deltaplan in de rest van Nederland zijn precies andersom: mogelijk minder materiële welvaartsgroei en als gevolg van de ontwikkeling van Noord-Nederland juist minder druk op de schaarse ruimte en natuur- en bosgebieden.

Vanuit het brede welvaartsperspectief draagt het Deltaplan bij aan een gelijkere verdeling van materiële en immateriële welvaart over Nederland. Kritische kanttekeningen zijn dat het grote aantal extra bedachte woningen op afzienbare termijn niet realistisch is en dat de relatie met de spoorinfrastructuur zwak is. De spoorweginfrastructuur vraagt zulke grote investeringen dat de baten hier volgens de MKBA-systematiek niet tegen opwegen. Dit inzicht helpt samen met de andere onderzoeksuitkomsten om het Deltaplan aan te scherpen en om nog eens goed naar de projectdoelen te kijken.

Onze meerwaarde: integrale analyse

Het Deltaplan Noordelijk Nederland is een ambitieus en veelomvattend plan. Het vraagt om inhoudelijke expertise in (ov-)bereikbaarheid, ruimtelijke en integrale gebiedsontwikkeling en integrale beoordelingsmethoden als de MKBA of een onderzoek naar brede welvaart, maar ook om expertise in de regie op het proces en bestuurlijke besluitvorming. Mede op basis van de uitkomsten van de integrale analyse die het consortium gezamenlijk heeft gemaakt, gaan Rijk en regio verder met elkaar in gesprek over vervolgstappen voor het Deltaplan.

Aanbevelingen voor de juiste vervolgstap

Voor de volgende stap in de planontwikkeling voor het Noorden bevelen we aan om vooraf duidelijke afspraken te maken over oplossingsrichtingen die nader onderzoek verdienen en om concrete dienstregelingen uit te werken voor de gewenste spoorverbindingen. Met name de vraag hoe verschillende deelprojecten kunnen bijdragen aan knooppunt- en agglomeratieontwikkeling is daarbij relevant. Tot slot verdient het internationale perspectief meer uitwerking. Zo kan de Lelylijn een rol spelen in de toekomstige verbinding naar Hamburg en Bremen en de Nedersaksenlijn in de verbinding Emmen-Rheine.