Na een maandenlang spannend debat was op 3 juni jl. de kogel door de kerk: Maastricht Aachen Airport (MAA) blijft open, maar wel onder de strenge randvoorwaarde dat de overlast voor omwonenden moet worden verminderd. De heftige discussie over MAA laat zien hoe gepolariseerd de maatschappelijke en politieke dialoog is over de luchtvaart in Nederland.
Decisio voerde samen met de collegabureaus SEO en To70 een maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) uit van de verschillende toekomstopties voor de luchthaven. We kijken met Menno de Pater terug op wat hem is opgevallen. Menno is senior adviseur bij Decisio en projectleider van de MKBA.
Waarom was een MKBA nodig van de plannen voor Maastricht Aachen Airport?
“Discussies over luchthavens gaan altijd over het spanningsveld tussen aan de ene kant het economische belang van de luchtvaart voor de bereikbaarheid en regionale bedrijvigheid en aan de andere kant de hinder voor omwonenden en de negatieve effecten op natuur en klimaat. In Limburg kwam daar nog bij dat de provincie op korte termijn een grote investering moet plegen voor renovatie van de start- en landingsbaan. Voor het besluit hierover was een MKBA nodig. Uiteindelijk hebben we een breed spectrum van beleidsalternatieven uitgewerkt: van sluiting van de luchthaven tot verregaande verduurzaming en tot maximale groei.”
Wat was de conclusie van de MKBA?
“Als je puur kijkt naar de lusten en lasten voor de Limburgers, dan kwam sluiting van de luchthaven het gunstigst uit de analyse. Dat is ook niet heel verwonderlijk: zowel de financiële tekorten als de hinder van de luchtvaart komen terecht in de provincie. De baten zijn voor een groot deel bovenregionaal: veel van de afgehandelde luchtvracht op Maastricht Aachen Airport heeft een herkomst of bestemming buiten de provincie. Ook komen veel reizigers van buiten Limburg.
Op de schaal van Nederland is de uitkomst veel onzekerder en kwam sluiting minder overtuigend als meest gunstige optie uit de MKBA. Ik denk dat dat inherent verbonden is aan vervuilende activiteiten: het geografische bereik van de lusten is groter dan dat van de lasten. Dit heeft de discussie wel op scherp gezet: in hoeverre wil Limburg de financiële en maatschappelijke lasten dragen voor een luchthaven waarvan veel Limburgers helemaal geen gebruik maken?”
Maar sluiting kost toch ook geld en is nog niet eenvoudig?
“Klopt. Er zitten goedlopende vliegtuigonderhoudsbedrijven op de luchthaven en er wordt luchtvaarttechnisch onderwijs gegeven op het naastgelegen Aviation Competence Centre. Uitkoop van de bedrijven, ontslag van werknemers en sanering van het terrein voor andere functies zijn grote financiële en maatschappelijke kostenposten. Daarnaast spelen er tal van overwegingen die een MKBA niet waardeert, zoals rechtvaardigheid en een eerlijke verdeling van lusten en lasten. Daarom ook ons mantra dat een goed uitgevoerde MKBA wel helpt bij een zorgvuldig afwegingsproces maar de (politieke) besluitvorming niet kan vervangen.”
Er was ook discussie over de MKBA zelf, wat vind je van de geleverde kritiek?
“We hebben geprobeerd de onzekerheden, mitsen en maren zo goed mogelijk in beeld te brengen en daar zijn we volgens mij goed in geslaagd. Toch waren zowel omwonenden als het bedrijfsleven, die het rapport goed hadden gelezen, kritisch over de resultaten. Er staat ook nogal wat op het spel, dus het is niet verwonderlijk dat de omgeving zich laat horen. Er is vervolgens een second opinion gedaan door dr. Jan Anne Annema van de TU Delft. Annema stelt dat onze MKBA een van de meest uitgebreide en goed onderbouwde MKBA’s is die hij heeft gezien. Dat betekent overigens nog niet dat het besluit er daarmee makkelijker op werd: juist het alternatief dat als meest gunstig uit de analyse kwam – sluiting van de luchthaven – kent grote onzekerheden.”
Wat was de grootste meerwaarde van de MKBA?
“Wat mij betreft is de grote winst dat alle scenario’s voor de toekomst van de luchthaven zijn doorgerekend en serieus bekeken. Ook sluiting, dat eerder geen optie op was, werd onderdeel van de discussie. Wat ik ook sterk vind is dat alle belangen zijn meegewogen: financieel, direct omwonenden, toerisme in de omgeving, het bedrijfsleven op de luchthaven en de toeristen en bedrijven in heel Nederland die gebruik maken van de luchthaven. Welke invloed de MKBA had op het besluit om de luchthaven open te houden, weet ik niet. Maar ik ben er van overtuigd dat ons onderzoek bouwstenen heeft geleverd om de beslissing goed geïnformeerd en onderbouwd te kunnen nemen.”
Meer informatie? Mail Menno de Pater of Sibren Vegter.
