GroenGas in Gaasperdam: de structurerende werking van een MKBA

Casus verwarmen met GroenGas in Gaasperdam
In Amsterdam Gaasperdam nemen bewoners het initiatief om woningen op een alternatieve manier te verwarmen. Namelijk met groen gas, dat met behulp van een hogedruk vergister, uit poep, plas, groente- en fruitafval van de bewoners kan worden gemaakt. Het initiatief heeft daarnaast als doel een sociale impuls in de wijk te creëren. Door met wijkbewoners gordijnen en goedkope isolatievoorzieningen te maken en een eigen inzameling van groente en fruitafval op te zetten (los van het tuinafval, want dat vergist niet goed). Ook het isoleren van de woningen en een hybride warmtepomp hoorde bij de aanpak. De vergister is in juni 2022 in gebruik genomen (zie hier een (video)reportage van AT5).

Hoe beoordeel je een complex project als hierboven beschreven? En in hoeverre klopt de informatie van de initiatiefnemers? Iris van der Horst van de gemeente Amsterdam vindt de maatschappelijke kosten-en batenanalyse (MKBA) een nuttig instrument om juist dit soort complexe vraagstukken te structureren en op waarde te beoordelen, en dus vroeg ze Decisio om hiervan een MKBA te maken. We laten haar graag aan het woord.

Iris: ‘Het was een lastig, maar ook heel interessant project, dat Decisio samen met alle betrokkenen heeft uitgevoerd. Belangrijke vragen waren: werkt dat vergistingsconcept wel? Is het verwarmen van slecht geïsoleerde woningen wel de beste manier om het groengas te gebruiken? Hoe gaat dat verzamelen van GF-afval in zijn werk? Wat is de waarde van die sociale initiatieven in de buurt? Maar ook: hoe verhoudt dit initiatief zich tot andere alternatieven zoals een warmtenet, wetende dat niets doen geen optie is? En wat betekent het voor de kosten en energierekening van de bewoners?’

Deze vragen heeft het Decisio team grotendeels kunnen beantwoorden (deels vanuit technische onderzoeken en input van de gemeente, Witteveen en Bos en Waternet). Iris vindt de verhouding tussen kosten en baten niet het belangrijkste resultaat van de studie: ‘De systematiek van een MKBA dwingt je om goed na te denken over de ontwikkeling zonder de vergister. In dit geval zou dat bijvoorbeeld een warmtenet kunnen zijn. Of een vergister op veel grotere schaal. Ook moet je kijken naar de verschillende onderdelen van het project, waaruit blijkt dat bepaalde delen interessanter zijn dan andere, en dat bijvoorbeeld groengas misschien wel beter voor andere doelen kan worden gebruikt dan voor het verwarmen van woningen.’

Gevraagd naar de belangrijkste conclusies zegt Iris: ‘De belangrijkste conclusie was dat dit initiatief verdere ontwikkeling verdient, ook al is de baten/kostenverhouding nog niet fantastisch en is Gaasperdam niet de ideale schaalgrootte. Op de schaal van Amsterdam kan groen gas een interessante richting zijn waarmee de bestaande gasleidingen kunnen worden benut, zodat niet grootschalig hoeft te worden geïnvesteerd in warmtenetten die wellicht niet toekomstvast zijn. Een hele concrete opbrengst van het project is de mini vergister in Holendrecht, waarmee we straks op kleine schaal kunnen experimenteren. Alleen al het vergunningentraject hiervan was heel leerzaam. Wat hebben we alles ingewikkeld gemaakt met elkaar! Als het project in Holendrecht lukt kunnen we straks GF-afval in de vergister stoppen – vooral ook voedselresten uit het winkelcentrum Holendrecht – en deze omzetten in groen gas voor dezelfde ondernemers in het winkelcentrum. Bovendien zijn dit soort pioniers en initiatieven uit de buurt, en de innovatie die het teweeg brengt, goud waard voor stad en maatschappij.’